Alfred Szklarski – każdy, kto choć raz przeczytał jedną z jego książek, przeniósł się w świat pełen egzotycznych przygód, niezwykłych miejsc i niezapomnianych bohaterów. Jego najsłynniejsze dzieło, seria o Tomku Wilmowskim, zainspirowała pokolenia czytelników, rozbudzając w nich pragnienie poznawania świata. Ale kim był człowiek, który swoją wyobraźnią otworzył drzwi do tak fascynujących opowieści? Jak wyglądało jego życie, co ukształtowało jego twórczość, i gdzie spoczywa autor, który wciąż towarzyszy młodym marzycielom w literackich podróżach? W tej opowieści o Alfredzie Szklarskim zajrzymy za kulisy życia pisarza, którego książki stały się pomostem między dzieciństwem a dorosłością, między codziennością a dalekimi lądami pełnymi przygód. Przygotujcie się na literacką podróż w ślad za człowiekiem, który dał nam Tomka Wilmowskiego!
Życie Alfreda Szklarskiego
Alfred Szklarski urodził się 21 stycznia 1912 roku w Chicago, w rodzinie polskich emigrantów. Jego ojciec, Andrzej, był działaczem Organizacji Bojowej PPS i z powodów politycznych został zmuszony w 1908 roku do emigracji. W 1926 roku powrócił z matką Marią do Polski i związał swoje życie z ojczyzną przodków. Z amerykańskiego obywatelstwa Szklarski nigdy nie zrezygnował. W 1928 roku zamieszkali we Włocławku – rodzinnym mieście matki. Tam Alfred Szklarski rozpoczął naukę w gimnazjum. Po zdaniu matury w 1930 roku odbył kurs przygotowawczy w Szkole Nauk Politycznych. Po śmierci matki w 1932 roku przeprowadził się do Warszawy, gdzie w latach podjął studia w Szkole Nauk Politycznych na Wydziale Konsularno-Dyplomatycznym. Studia ukończył w 1938 roku. Studia te miały otworzyć mu drogę do kariery dyplomatycznej. Plany pokrzyżował jednak wybuch II wojny światowej. W czasie studiów poznał swoją przyszłą żonę Krystynę, z którą wziął ślub 1 października 1939 w Warszawie. Małżeństwem byli ponad 50 lat, aż do śmierci Szklarskiego.
W 1944 roku Alfred Szklarski został żołnierzem Armii Krajowej – miał pseudonim „Szklarz”. Brał też udział w Powstaniu Warszawskim. Po powstaniu przez kilka miesięcy mieszkał w Krakowie, a w lutym 1945 roku przeprowadził się do Katowic, gdzie mieszkał do końca życia.
W czasie okupacji pod pseudonimem Alfred Murawski publikował w tzw. gadzinówkach czyli prasie wydawanej przez okupanta, za co w 1949 roku został skazany na 8 lat więzienia. Na mocy amnestii wyszedł na wolność w 1953 roku. W latach 1954–1977 Alfred Szklarski pracował jako redaktor w Wydawnictwie „Śląsk”.
Twórczość Alfreda Szklarskiego
Twórczość Szklarskiego jest przede wszystkim kojarzona z serią książek o Tomku Wilmowskim, która rozpoczęła się od powieści „Tomek w krainie kangurów”. Pierwsza książka ukazała się w 1957 roku i od razu zdobyła ogromną popularność. Opowieść o młodym chłopcu, który wyrusza na przygodę do dalekiej Australii, otworzyła czytelnikom drzwi do świata egzotyki, odkryć i niezapomnianych przeżyć. Kolejne książki o przygodach Tomka ukazywały się sukcesywnie i były wydawane przez katowickie Wydawnictwo „Śląsk”, w którym Alfred Szklarski pracował. Saga opisuje przygody Tomka Wilmowskiego, młodego warszawskiego gimnazjalisty z początku XX wieku, który wraz z ojcem, emigrantem politycznym, i przyjaciółmi – bosmanem Tadeuszem Nowickim oraz podróżnikiem Janem Smugą – podróżuje po całym świecie. Wędrując przez różne kraje i kontynenty, bohaterowie doświadczają niesamowitych przeżyć i niebezpiecznych zdarzeń, poznając nowe miejsca.
Seria o Tomku Wilmowskim
Seria książek o Tomku obejmuje:
- „Tomek w krainie kangurów” – Pierwsza część serii, w której Tomek, wychowany w Warszawie, wyrusza na spotkanie z ojcem, prowadzącym ekspedycję w Australii. Książka ukazuje zarówno piękno australijskiej przyrody, jak i przygody pełne napięcia.
- „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie” – Tomek wraz z ojcem i towarzyszami wyprawy podróżuje do Afryki, gdzie czeka go wiele niebezpieczeństw i niezwykłych odkryć.
- „Tomek na wojennej ścieżce” – Tym razem bohaterowie odwiedzają Amerykę Północną, stając się świadkami życia i kultury Indian.
- „Tomek na tropach Yeti” – Ekspedycja przenosi się w Himalaje, gdzie poszukiwany jest legendarny Yeti.
- „Tajemnicza wyprawa Tomka” – Tomek podróżuje do Ameryki Południowej, gdzie poznaje tajemnice tamtejszych cywilizacji.
- „Tomek wśród łowców głów” – Wyprawa do Nowej Gwinei, pełna przygód wśród niebezpiecznych plemion.
- „Tomek u źródeł Amazonki” – Ekspedycja prowadzi do amazońskiej dżungli, gdzie bohaterowie odkrywają niezwykłą przyrodę.
- „Tomek w Gran Chaco” – Przygody Tomka i jego przyjaciół w południowoamerykańskim Gran Chaco.
- „Tomek w grobowcach faraonów” – Tom wydany po śmierci Szklarskiego, dokończony przez jego przyjaciela ks. Adama Zelgę na podstawie notatek pozostawionych przez autora.
- „Tomek na Alasce” – Tom wydany pośmiertnie, dokończony przez Macieja Dudziaka na podstawie notatek pozostawionych przez Szklarskiego.
Każda z książek jest pełna pasji do przyrody i geografii, a jednocześnie uczy tolerancji i otwartości na różnorodność kultur. Alfred Szklarski wplatał w swoje opowieści wartości edukacyjne, które do dziś inspirują młodzież.
Inne dzieła
Choć seria o Tomku była jego największym sukcesem, Alfred Szklarski tworzył także inne dzieła. W latach 70. wraz z żoną Krystyną napisał trylogię „Złoto Gór Czarnych”. Trylogia opisuje losy indiańskiego plemienia Dakotów i jest oparta na faktach historycznych. Powieść obejmuje kilka pokoleń, ukazując rozległą perspektywę czasową i jest pełna opisów kultury Indian, ich wierzeń oraz walki z białymi osadnikami wypierającymi ich z rodzimych ziem. Te trzy książki, zawierające niesłychanie dużo historycznych faktów, uznawane są za najbardziej merytoryczne w całej twórczości Szklarskiego.
- Tom I – Orle pióra (1974)
- Tom II – Przekleństwo złota (1977)
- Tom III – Ostatnia walka Dakotów (1979)
Wszystkie książki Alfred Szklarski napisał w katowickim mieszkaniu przy ulicy Jordana. Pięknie o tym pisze Grażyna Kuźnik w swoim artykule „Tomek z ulicy Jordana„. Czytamy w nim: „Pokój w skromnej kamienicy w Katowicach bywał Australią, Kenią, Brazylią, Indiami, Tybetem, Syberią, Nową Gwineą. Pełen masek, totemów i książek, z rzeźbioną biblioteczką i starym biurkiem – musiał zastąpić Alfredowi Szklarskiemu cały świat. Pisarz wszystkie swoje książki o przygodach Tomka Wilmowskiego napisał właśnie w tym mieszkaniu. Autor najsławniejszego w Polsce cyklu powieści przygodowych dla młodzieży unikał podróży. Kiedyś wyjątkowo pojechał do Egiptu i tam o mało nie został otruty. Stwierdził wtedy, że groźne przygody woli jednak opisywać niż przeżywać. Zatrute daktyle trafiły potem do powieści „Tomek w grobowcach faraonów”, ale pisarz nigdzie się już nie wybrał„.
Śmierć i miejsce spoczynku
Alfred Szklarski zmarł 9 kwietnia 1992 roku w Katowicach.
Pisarz został pochowany na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach. Jego grób jest odwiedzany przez wielbicieli książek o Tomku Wilmowskim, którzy chcą oddać hołd człowiekowi, który rozbudził w nich miłość do przygód i podróży. Nagrobek Szklarskiego jest skromny, ale zawsze otoczony kwiatami, pozostając symbolem jego trwałego miejsca w sercach czytelników.
Grób Szklarskiego na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza gdzie spoczywają m.in. Kazimierz Kutz i Zbyszek Cybulski
Dziedzictwo Alfreda Szklarskiego jest niepodważalne. Jego książki nadal cieszą się popularnością i są chętnie czytane przez młodych ludzi, którzy w literackich podróżach Tomka Wilmowskiego odnajdują inspirację do poznawania świata. Jego książki o Tomku Wilmowskim to nie tylko pełne przygód historie, ale również edukacyjny przewodnik po świecie. Dzięki nim Alfred Szklarski zyskał nieśmiertelność w sercach czytelników, a jego dzieła są świadectwem siły literatury, która potrafi inspirować kolejne pokolenia. Alfred Szklarski pokazał, że literatura może być nie tylko źródłem rozrywki, ale również narzędziem do nauki i zrozumienia innych kultur. Jego twórczość przypomina nam o wartości marzeń, odwagi i otwartości na świat.
Dziś, odwiedzając grób Szklarskiego w Katowicach, można poczuć, jak wiele znaczył dla polskiej kultury i jak wielkie pozostawił po sobie dziedzictwo. Jego książki wciąż żyją, niosąc w sobie ducha przygody i zachęcając do odkrywania świata – tak jak Tomek Wilmowski odkrywał kolejne zakątki globu.
Popiersie Alfreda Szklarskiego na placu Grunwaldzkim w Katowicach
