Ukryty w spokojnym zakątku Wrocławia, Cmentarz św. Wawrzyńca to miejsce, które emanuje ciszą, refleksją i wyjątkowym urokiem. Założony w XIX wieku, stał się przestrzenią, gdzie splatają się losy mieszkańców miasta, burzliwa historia regionu i artystyczne piękno nagrobków. Położona przy ul. Bujwida nekropolia, jest zarówno miejscem spoczynku wielu ważnych dla Wrocławia postaci, jak i przestrzenią, gdzie przeszłość przenika się z teraźniejszością. Otoczony zielenią, pełen różnorodnych nagrobków i pomników, cmentarz oferuje wyjątkową podróż przez dzieje miasta i jego mieszkańców. To nie tylko nekropolia, ale również skarbnica wiedzy o wielokulturowym charakterze dawnego Wrocławia, miejscu, gdzie przenikają się tradycje i wyznania.
Jedna z kwater zgromadzeń zakonnych /fot. Grzegorz Steblewski/
Historia cmentarza św. Wawrzyńca
Cmentarz św. Wawrzyńca powstał w 1866 roku jako odpowiedź na rosnące potrzeby mieszkańców Wrocławia. Dynamiczny rozwój miasta w XIX wieku spowodował, że istniejące cmentarze stawały się niewystarczające. Cmentarz zyskał swoją lokalizację na obrzeżach ówczesnego miasta, co było typowe dla tego okresu, ze względów sanitarnych i urbanistycznych. W latach 70. XIX w. cmentarz ogrodzono i wybudowano od strony ulicy Bujwida, zachowaną do dzisiaj charakterystyczną ceglaną bramę wejściową z napisem „St. Laurentius”. W końcu lat 70. XIX wieku na cmentarzu wybudowano murowaną kaplicę, na miejscu której w latach 1977–1981 wniesiony został kościół pw. św. Wawrzyńca. Kościół wybudowano według projektu związanego z Wrocławiem architekta, Zenona Prętczyńskiego. W chwili obecnej cmentarz należy do parafii archikatedralnej św. Jana, pomimo że jest od niej dość oddalony.
Pod koniec XIX wieku teren cmentarza został dwukrotnie rozbudowany. Najpierw poszerzono go w stronę południową, aż do ulicy Sopockiej, a następnie w kierunku północnym. Dzięki tym zmianom nekropolia zyskała obecny kształt. Obszar cmentarza został podzielony na dziewięć kwater o nieregularnym układzie, przypominającym nierówne czworoboki.
W momencie założenia nekropolia była miejscem o charakterze religijnym, ale z biegiem lat stała się również świadkiem różnorodności kulturowej i wyznaniowej Wrocławia. Choć dominowali tu katolicy, pochówki obejmowały także osoby innych wyznań oraz niewierzących, co oddaje wielokulturowy charakter miasta.
Po 1945 roku większość niemieckich nagrobków została usunięta, a w ich miejscu rozpoczęto chowanie nowych mieszkańców powojennego Wrocławia. W 1962 roku cmentarz został oficjalnie zamknięty, a pochówki odbywają się jedynie w grobach, które zostały wykupione wcześniej.
Cmentarz św. Wawrzyńca /fot. ks. Paweł Cembrowicz/
Miejsce spoczynku wybitnych mieszkańców Wrocławia
Cmentarz św. Wawrzyńca to miejsce spoczynku wielu znanych postaci związanych z historią Wrocławia i Polski. Na nekropolii pochowani zostali ludzie nauki, sztuki, polityki i duchowieństwa. Znajdziemy tu również groby lekarzy, nauczycieli, rzemieślników i przedsiębiorców, którzy przyczynili się do rozwoju miasta. Każdy nagrobek kryje osobną historię, często pełną wzlotów, upadków i trudnych wyborów, jakie niosło życie w wielokulturowym Wrocławiu.
Ze względu na to, że nekropolia od dawna służyła jako miejsce pochówku pracowników wrocławskich uczelni, często nazywana jest „nekropolią profesorską”. Nazwa ta jednak nie oddaje w pełni jej charakteru, ponieważ oprócz licznej grupy naukowców – w tym ponad 20 rektorów wrocławskich szkół wyższych – cmentarz stanowi również główne miejsce pochówku duchownych i osób konsekrowanych.
Na nekropolii znajdują się groby biskupów pomocniczych archidiecezji wrocławskiej, kapłanów, profesorów Seminarium Duchownego i Papieskiego Wydziału Teologicznego, pracowników kurii metropolitalnej, a także zakonników i zakonnic z różnych zgromadzeń. Cmentarz jest również miejscem spoczynku weteranów wojennych, których groby oznaczone są insygniami „Ojczyzna swemu obrońcy”.
Wśród wielu zasłużonych osób pochowanych na cmentarzu znajdują się takie postaci jak Ludwik Hirszfeld, Henryk Worcell, jedna z najbogatszych kobiet świata Barbara Piasecka Johnson, Rafał Wojaczek, hrabia Wojciech Dzieduszycki czy tragicznie zmarły Włodzimierz Szomański. Na terenie nekropolii znajduje się także symboliczny grób Wandy Rutkiewicz, jednej z najwybitniejszych polskich himalaistek.
Symboliczny grób Wandy Rutkiewicz
Grób Barbary Piaseckiej-Johnson
Grób Rafała Wojaczka
Spacer przez historię
Dziś cmentarz św. Wawrzyńca to nie tylko miejsce pochówku, ale również przestrzeń, w której można spacerować i zadumać się nad przemijaniem. Wiele osób odwiedza to miejsce nie tylko w celu upamiętnienia swoich bliskich, ale także po to, by poczuć spokój i refleksję, jakie niesie ze sobą takie otoczenie. Cmentarz św. Wawrzyńca choć jest jednym z najmniejszych cmentarzy we Wrocławiu, to ze względu na swoją historię, jest cmentarzem licznie odwiedzanym.
Jesienne liście opadające na zabytkowe nagrobki, ciche aleje pełne drzew i subtelne światło dnia tworzą atmosferę, której nie sposób znaleźć w innych częściach miasta. Cmentarz św. Wawrzyńca jest miejscem, gdzie historia miesza się z naturą, a życie z refleksją nad jego kruchością.
Pamięć i przyszłość
Cmentarz św. Wawrzyńca jest przykładem tego, jak ważne jest pielęgnowanie miejsc pamięci. Jego historia uczy nas szacunku dla przeszłości i refleksji nad naszym miejscem w świecie. Dbałość o takie nekropolie to nie tylko obowiązek wobec tych, którzy odeszli, ale także wyraz troski o dziedzictwo dla przyszłych pokoleń.
Wrocławianie, ale również turyści odwiedzający miasto, coraz częściej doceniają wartość historyczną i kulturową tego miejsca. Dzięki renowacjom i inicjatywom edukacyjnym cmentarz św. Wawrzyńca staje się nie tylko miejscem pochówku, ale także ważnym punktem na mapie Wrocławia, który warto odwiedzić.
