Edward Żentara był jednym z najbardziej utalentowanych polskich aktorów swojej generacji. Zachwycał swoją wszechstronnością, występując w filmach, teatrze i telewizji. Jego niezwykła wrażliwość, talent i umiejętność przenikania do najgłębszych zakamarków ludzkiej duszy czyniły z niego aktora jedynego w swoim rodzaju. Kreacje Żentary cechowała autentyczność, subtelność i emocjonalna prawda, które przyciągały uwagę zarówno widzów, jak i krytyków. Choć jego życie zakończyło się przedwcześnie, Edward Żentara pozostawił po sobie imponujący dorobek artystyczny. Widzowie zapamiętali go m.in. z wybitnych ról w filmach takich jak Karate po polsku, Siekierezada czy Życie za życie. Maksymilian Kolbe. Każda jego kreacja była przepełniona głębią i intensywnością, które nie pozwalały przejść obok obojętnie.
Edward Żentara to nie tylko wybitny aktor filmowy – był także zaangażowanym człowiekiem teatru, reżyserem i dyrektorem artystycznym. Przez lata współtworzył spektakle, które poruszały najważniejsze tematy egzystencjalne i społeczne. Jego życie pełne było wzlotów i upadków, chwil triumfu i bolesnych doświadczeń, które jednak zawsze przekuwał w inspirację dla swojej twórczości. Jak wyglądała droga tego niezwykłego artysty? Co kryło się za tajemniczym uśmiechem i spokojnym spojrzeniem? W tym artykule przyjrzymy się fascynującej historii Edwarda Żentary – jego życiu, twórczości, tragicznej śmierci i miejscu, gdzie spoczął na zawsze.
Dzieciństwo i początki artystycznej drogi
Edward Żentara urodził się 18 marca 1956 roku w Sianowie, niewielkiej miejscowości na Pomorzu Zachodnim. Już od wczesnych lat wykazywał zainteresowanie sztuką i aktorstwem. W Koszalinie ukończył szkołę podstawową i liceum ekonomiczne. Po ukończeniu szkoły średniej postanowił związać swoją przyszłość z filmem i teatrem. Studiował na Wydziale Aktorskim łódzkiej Szkoły Filmowej, którą ukończył w 1980. Młody aktor szybko zdobył uznanie dzięki swojej wszechstronności i naturalnemu talentowi, który pozwalał mu wcielać się zarówno w role dramatyczne, jak i bardziej złożone psychologicznie.
Kariera teatralna
Debiut Edwarda Żentary w teatrze miał miejsce w 1975 roku na deskach teatru w Koszalinie, w przedstawieniu Aktor. Po ukończeniu studiów, jego artystyczna podróż wiodła przez kilka prestiżowych teatrów w Polsce. Zaczynał w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie (1979-1980), a następnie kontynuował w Teatrze Polskim w Warszawie (1980-1981). W latach 1981-1990 był związany ze Starym Teatrem w Krakowie. Kolejne przystanki to Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza (1993-1996), Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1996-1997), Teatr Polski w Szczecinie (1998-2001) oraz Bałtycki Teatr Dramatyczny, gdzie w latach 2004-2005 piastował stanowisko dyrektora artystycznego.
Za tytułową rolę w sztuce Georga Büchnera Woyzeck otrzymał Główną Nagrodę Aktorską na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w 1986 roku. Za występ w monodramie Romans z Monizą Clavier według Sławomira Mrożka zdobył nagrodę jury oraz nagrodę prezydenta miasta na Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora w 1987 roku w Toruniu. W 1988 roku został uhonorowany nagrodą prezydenta miasta Krakowa za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości filmowej i teatralnej.
Edward Żentara był prezesem Stowarzyszenia Dialog oraz dyrektorem Teatru Dialog (1998-2003). Przez dwa lata był także dyrektorem artystycznym Grudziądzkich Sezonów Teatralnych. Od 4 lipca 2008 roku pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie. W swojej karierze teatralnej nie ograniczał się do bycia aktorem, ale również reżyserował wiele spektakli.
Kariera filmowa
Edward Żentara nie ograniczał się tylko do teatru. Lata 80. to szczyt jego kariery filmowej. Zadebiutował w serialu Rodzina Połanieckich (1978). W 1979 roku pojawił się w epizodzie w serialu W słońcu i w deszczu. Na dużym ekranie po raz pierwszy wystąpił w 1981 roku w dramacie politycznym Feliksa Falka Był jazz, gdzie towarzyszył Michałowi Bajorowi. Widzowie najbardziej zapamiętali go jako plastyka-karatekę w dramacie Wojciecha Wójcika Karate po polsku z 1982 roku, wrażliwego poetę Janka Praderę w filmie Witolda Leszczyńskiego Siekierezada (1985), jako chasyda „Złotego” w filmie Austeria Jerzego Kawalerowicza oraz Maksymiliana Kolbe z dramatu biograficznego Krzysztofa Zanussiego Życie za życie. Maksymilian Kolbe (1990).
W 1986 roku za role w filmach Karate po polsku i Siekierezada otrzymał nagrodę Złotego Ekranu w kategorii Najlepszy aktor, przyznawaną przez tygodnik Ekran. Rok później otrzymał nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego oraz Złotą Kaczkę przyznawaną przez tygodnik Film w kategorii Najlepszy polski aktor roku 1986. W dramacie Krystyny Jandy Pestka (1995) i dramacie psychologicznym Barbary Sass Pokuszenie (1995) wcielał się w rolę księdza. Z uwagi na warunki fizyczne i wysportowaną sylwetkę, często wcielał się w role wojskowych. Zagrał Rudiego w wojennym dramacie Jerzego Hoffmana Wedle wyroków twoich… (1983), kapitana Salapskę w historycznym dramacie Istvána Szabó Pułkownik Redl (1985), Jerzego, aplikanta i pomocnika sędziego śledczego w serialu Temida (1985), porucznika w komedii Janusza Majewskiego C.K. Dezerterzy (1986), polskiego oficera w wojennym dramacie Carlosa Saury Aj, Carmela! (1990) oraz pułkownika Orłowskiego w serialu Powrót Arsène’a Lupin (1993). W telewizyjnym filmie biograficznym Jan Paweł II (2006) z Jonem Voightem i Carym Elwesem, wcielił się w rolę oficera Gestapo, a w rosyjskim miniserialu wojennym Dywersant. Koniec wojny (2007) zagrał postać niemieckiego pułkownika. Występował też w roli generała Rajmunda Sieradzkiego, komendanta wojewódzkiej policji w serialu sensacyjnym Fala zbrodni (2003–2008) i w roli Wiktora Nachorskiego, męża Marioli w serialu Pierwsza miłość (2005–2011).
W 1989 roku został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi.
Życie prywatne
Edward Żentara był żonaty z Martą, którą poznał pracując w teatrze w Lublinie. Miał syna – Mikołaja. W drugiej połowie lat 90., gdy otrzymywał znacznie mniej ról, aktor zaczął zmagać się z problemami osobistymi, które wpłynęły na jego zdrowie psychiczne. Żentara był człowiekiem głęboko wrażliwym, co znajdowało odbicie w jego aktorstwie, ale również sprawiało, że trudniej radził sobie z presją i trudnościami życia codziennego. Z pomocą rodziny przezwyciężył problemy, zaczął pisać scenariusze i reżyserować, za co doceniło go środowisko artystyczne, do tego stopnia że został dyrektorem kilku teatrów.
W 2008 roku objął funkcję dyrektora Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie. To właśnie tam poznał kobietę dla której zostawił rodzinę. Romans z młodszą o 25 lat kobietą zaważył na życiu aktora. Nowe uczucie okazało się toksyczne, pełne zazdrości, kłótni i poczucia niezrozumienia. Dodatkowo spotykał się z zarzutami ze strony innych aktorów, którzy oskarżali go o faworyzowanie ukochanej. Dwa miesiące przed tragedią, aktorzy teatru którym kierował Żentara wystosowali List otwarty w sprawie Tarnowskiego Teatru, krytykując Żentarę jako dyrektora. Krytyka była dla niego ogromnym ciosem, który przyczynił się do pogłębienia problemów osobistych i zawodowych.
Śmierć – tragiczne zakończenie kariery
Tragiczny finał życia aktora nastąpił 25 maja 2011 roku. Gdy Edward Żentara nie pojawił się w pracy, zaniepokojeni pracownicy postanowili sprawdzić co dzieje się z dyrektorem i poszli do jego mieszkania. Żentara nie otwierał. Po wyważeniu drzwi ich oczom ukazał się makabryczny widok. Edward Żentara odebrał sobie życie w niezwykle bolesny sposób, podcinając sobie żyły podudzia i wykrwawiając się przez trzy dni. Pozostawił list pożegnalny, który nie został podany do publicznej wiadomości. Jego śmierć wstrząsnęła całym środowiskiem artystycznym w Polsce. Przyczyny odejścia Żentary do dziś budzą wiele pytań. Wiadomo, że aktor zmagał się z depresją oraz problemami osobistymi, które zapewne wpłynęły na jego decyzję.
Miejsce spoczynku
Edward Żentara został pochowany 30 maja 2011 na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Gnieźnieńskiej w Koszalinie.
Pomimo że Edward Żentara odszedł z tego świata, jego twórczość nadal żyje wśród nas. Role, które wykreował w teatrze i filmie, są świadectwem jego niezwykłego talentu, odwagi artystycznej i pasji, które niestety zgasły zbyt wcześnie.
Żentara był kimś więcej niż tylko aktorem – był artystą, który potrafił wydobywać najgłębsze emocje i przekazywać je w sposób, który poruszał serca i umysły. Talent, zaangażowanie i wszechstronność sprawiły, że stał się jednym z ważniejszych artystów swojego pokolenia.
Edward Żentara pozostaje w naszej pamięci jako wybitny artysta i człowiek, który poświęcił swoje życie sztuce. Jego historia przypomina nam, jak istotne jest pielęgnowanie talentu i dzielenie się nim z innymi – to właśnie te gesty czynią życie piękniejszym i pełniejszym sensu. Przypomina nam też o tym jak kruche jest życie.
