Wanda Rutkiewicz to jedna z najwybitniejszych postaci w historii światowego alpinizmu. Niezwykłe osiągnięcia uczyniły z niej ikonę wytrwałości, odwagi i dążenia do realizacji marzeń. Jako pierwsza Polka i trzecia kobieta na świecie zdobyła Mount Everest, a później K2, pozostawiając za sobą nie tylko rekordy, ale przede wszystkim historię, która inspiruje kolejne pokolenia. Góry były dla niej nie tylko pasją, ale też symbolem wolności i przestrzenią, w której mogła przekraczać granice – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Wanda Rutkiewicz przełamała wiele barier w świecie zdominowanym przez mężczyzn, pokazując co znaczy determinacja oraz niezłomność.
Historia Wandy Rutkiewicz to opowieść zarówno o sukcesach i spektakularnych wyprawach, ale także o życiowych wyzwaniach, ryzyku i cenie, jaką płaci się za realizację marzeń.
Dzieciństwo i młodość – Droga ku górom
Wanda Rutkiewicz urodziła się 4 lutego 1943 roku w Płungianach, na terenie dzisiejszej Litwy. Była drugim z czworga dzieci w rodzinie o polskich korzeniach. Po II wojnie światowej jej rodzina została zmuszona do opuszczenia rodzinnych stron. Jako repatrianci przyjechali do Łańcuta, w którym mieli rodzinę, a następnie osiedlili się się we Wrocławiu. Dzieciństwo spędziła w trudnych powojennych realiach, które ukształtowały jej niezłomny charakter. W młodości Wanda Rutkiewicz przeżyła dwie tragedie. Gdy miała 5 lat zginął jej o dwa lata starszy brat Jerzy, który rozpalił ognisko na znalezionym niewybuchu, a gdy miała 29 lat zamordowany został jej ojciec.
W młodości Wanda wykazywała zainteresowanie sportem – trenowała lekkoatletykę i siatkówkę, z czasem jednak jej serce skradły góry. Studia inżynierskie na Politechnice Wrocławskiej były okresem, w którym zaczęła intensywnie rozwijać swoją pasję do wspinaczki. Na pierwsze poważne górskie wyprawy ruszyła w Karkonosze i Tatry, a jej talent i determinacja szybko zwróciły uwagę środowiska alpinistycznego.
Początki kariery alpinistycznej
W 1962 roku Wanda Rutkiewicz ukończyła kurs taternicki na Hali Gąsienicowej w Tatrach, uzyskała też uprawnienia instruktorskie. Na początku lat 60. w Tatrach wspinała się na bardzo trudnych drogach jak np: północną ścianą Małego Kieżmarskiego Szczytu czy wariantem R na Mnichu. Kolejne lata przyniosły coraz bardziej ambitne projekty, w tym wspinaczki w Alpach i Kaukazie. W 1966 roku wraz z Elżbietą Piekarczyk zdobyła Mont Blanc w Alpach. W 1968 wraz z Haliną Krüger-Syrokomską przeszła wschodni filar Trollryggenu w Norwegii i było to pierwsze przejście kobiece. W 1975 roku zdobyła szczyt Gaszerbrum III, co było preludium do jej największych sukcesów na ośmiotysięcznikach.
Wanda Rutkiewicz wyróżniała się nie tylko jako wspinaczka o wyjątkowych umiejętnościach technicznych, ale także jako osoba, która potrafiła zjednoczyć wokół siebie zespół i inspirować innych. W środowisku górskim szybko zdobyła uznanie, choć jej niezależność i determinacja budziły czasem kontrowersje.
Triumf na Mount Everest i K2
Jednym z największych momentów w karierze Rutkiewicz było zdobycie Mount Everest w dniu 16 października 1978 roku. Była pierwszą Polką i trzecią kobietą na świecie, która stanęła na najwyższym szczycie Ziemi. Co ciekawe, tego samego dnia Karol Wojtyła został papieżem. Gdy spotkali się rok później, Wanda Rutkiewicz wręczyła mu kamyk ze słynnej góry i usłyszała: „ Dobry Bóg tak chciał, że oboje tego samego dnia weszliśmy tak wysoko”.
W 1986 roku zdobyła K2, uznawany za jeden z najtrudniejszych i najbardziej niebezpiecznych szczytów. Sukces ten uczynił ją pierwszą kobietą, która stanęła na tym legendarnym wierzchołku. Jej osiągnięcia przyczyniły się do wzrostu popularności himalaizmu w Polsce i na świecie.
Wizja „Korony Himalajów”
Rutkiewicz postawiła sobie za cel zdobycie wszystkich ośmiotysięczników, co w latach 80. było niezwykle ambitnym planem. Zdobyła 8 ośmiotysięczników m.in. Gaszerbrum II, Gaszerbrum III, Nanga Parbat i Annapurnę. Każda z tych wypraw była ogromnym wyzwaniem, zarówno fizycznym, jak i logistycznym, ale Rutkiewicz nigdy nie traciła wiary w swoje możliwości.
Nie bała się ryzyka ani samotnych wspinaczek, które były dla niej nie tylko wyzwaniem, ale także formą medytacji. Góry były dla niej przestrzenią, w której mogła być sobą, z dala od zgiełku codziennego życia i oczekiwań społeczeństwa.
Tragiczna śmierć na Kanczendzondze
Ostatnią wyprawą Wandy Rutkiewicz była próba zdobycia Kanczendzongi w 1992 roku. W maju tego roku wspólnie z Carlosem Carsolio, meksykańskim himalaistą, dotarła do ostatniego obozu przed atakiem szczytowym. Zmęczona i osłabiona postanowiła odpocząć, podczas gdy Carsolio kontynuował wspinaczkę. Niestety, Rutkiewicz nigdy nie wróciła z góry. Jej ciała nigdy nie odnaleziono.
Dziedzictwo i inspiracja
Wanda Rutkiewicz pozostaje symbolem niezłomnej determinacji i odwagi. Jej historia inspiruje kolejne pokolenia kobiet i mężczyzn, którzy marzą o przekraczaniu własnych granic. W Polsce i na świecie organizowane są wydarzenia i wystawy poświęcone jej życiu i osiągnięciom.
Rutkiewicz była również autorką książek i licznych artykułów, w których dzieliła się swoją filozofią życia i przemyśleniami na temat gór. Jej przesłanie, że warto dążyć do realizacji marzeń, nawet w obliczu trudności, pozostaje aktualne do dziś.
Pamięć o Wandzie Rutkiewicz
Mimo że jej ciała nigdy nie odnaleziono, pamięć o Wandzie Rutkiewicz jest żywa. Wiele miejsc, w tym szkoły, schroniska i szlaki górskie, noszą jej imię. Symboliczny grób himalaistki znajduje się na cmentarzu katedralnym św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida we Wrocławiu. Symboliczne miejsce spoczynku Wandy Rutkiewicz znajduje się w rodzinnym grobie, gdzie leży jej brat Jerzy, który zginął tragicznie w wieku zaledwie 7 lat. Na płycie znajduje się wyryty obraz górskiego szczytu.
Cmentarz św. Wawrzyńca
Wanda Rutkiewicz to postać, która na zawsze wpisała się w historię alpinizmu i w serca ludzi na całym świecie. Jej życie było pełne niezwykłych osiągnięć, wyzwań i pasji, która inspirowała i nadal inspiruje miliony ludzi. Góry były dla niej miejscem, gdzie mogła być sobą i realizować swoje marzenia, nawet za cenę ogromnych wyrzeczeń.
Wanda Rutkiewicz pozostaje ikoną, której historia uczy nas, że warto wierzyć w siebie, dążyć do swoich celów i nigdy nie rezygnować z marzeń, ale jednocześnie przypomina o ryzyku, jakie niesie ze sobą pasja do gór.
